Předchozí (743)  Strana:744  Další (745) |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
744
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gesammtgebiete der arischen Sprachen un-
verkennbare Üibereinstimmung herrscht; es folgt daraus zweitens, dass man im Slavi- schen bei der Dehnung von derjenigen Form auszugehen hat, welche die ursprachlichen Vokale in der slav. Ursprache Angenommen haben. Aus ursprachlichem a wird e und o aus i wird ь, aus u wird ь; r und l ent- haltende Silben büssen in bestimmten Fällen den Vokal ein, wodurch r und l selbst sil- benbildend und der Dehnung fähig werden. Aus dem Vorhergehenden ergibt sich fol- gendes Schema der Dehnungen: |
I. 126., L. 74. — co komu: zboží. Půh.
I. 297. Stupňovatosť, i, f., die Reihenfolge, Ab-
stufung. Rozličnosť a s. andělu. Sš. II. 89. Stupňovina, y, f., das Stufenland. Nz. Stupňovitý, scalaris, Staffel-, stufen-, treppenförmig, jako stupně na schodech nad sebou položený. Rst. 499. S. římsa, rošt, der Treppenrost. Šp. Stupňovna, y, f., gradovna, nádržka, kde
se rapa zhusťuje, das Gradirwerk. Nz. Stupňový, Stufen-, Staffel-, Grad-. S.
měření, die Staffelmessung, oblouk, der Gradbogen, posloupnost dědičná (v dědění), die Gradualerbfolge, Nz., rošt, der Staffel - rost. Šp. S. rozdíl ctnosti, hříchu, der gra- duelle Unterschied. MP. 49., 61. S. pořad hříchův. Ib. 53. Stupný = k postoupení hodný, Allodial-.
S. dědictví. 1608. — S., nerozdílný. Zboží, jakož jest na mě spadlo po mém bratru Valentinu nerozdílném a stupněm; Po jeho bratru s-pném. Půh. I. 295., II. 130., 438. -- S., Steig-. S.výška, Dch. S. šachta, Fahr- schacht. — S. = v stoupě valchovaný, ge- walcht, derb. S. sukno. Ros. Stupování, n., declinatio, zastr. Rozk. Stupovati, vz Stupiti. — S., lépe: sstu- povati, vz Sestoupiti. Stupr-um, a, n., lat., zprznění nepro-
vdané ženštiny, smilstvo. S. violentum, ná- silné zprznění, podávení. Die Schändung, Entehrung. S. N. Stúpy, vz Stoupy. Slov.
Sturač, e, m., styrax officinalis. der Sto- raxbaum. Kk. 192., Rstp. 1007. Sturačovitý. S. rostliny, styraceae, sto-
raxbaumartige. Vz Kk. 192., Rstp. 1007. Sturaly, domky u Rožnova. Sturek, rku, m. — jetel luční, trifoliuim pratense. Rstp. 364. Sturem, rmu, m., z něm. Sturm, útok.
K sturmu potekú. St, skl. II. 178. Sturmov, a, m., samota u Zalužan. Sturmovský dvůr u Dobříše. Sturpík, a, m., samota u Jihlavy. PL. Stušiti, il, en, ení = strčiti, stossen. - koho kam (jak). Jenž tu hryze a pak v peklo stuší. Sš. Snt. 52. Jak pán do dveří stušil, hned zámky porušil. Sš. P. 43. Tož ho do vězení s velkým hněvem stuší. Sš. Bs. 74. Stützel, něm., rukávec, náruček. Na Slov.
zápěstky, pl., f. Stuvka, y, ť. — stovka. Na Ostrav. Tč.
Stužení, n., die Steifung. Jg. Stužený; -en, a, o, zusammengezogen, ver- dichtet, steif, konsolidirt. S. dýmky. Presl. Chym. II. 26. Stužička, vz Stuha. Stužidlo, a, n. = nástroj truhlářský k upevnění prken sklížených, Schrauben-, Leimzwinge, f. Techn. S. obyčejné, špičaté. Stužina, stužinka, y, f. = stuha Das Thürband. S. stříbrná. Ms. Stužitel, e, m. = kdo stužuje. — S.
elektrický, condensator. Krok. 1. c. 134. Stužitelný, kondensirbar. Nz. Stužiti, il, en, ení; stouhati, stužovati = stáhnouti, zusammenziehen, otužiti, upevniti, |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(e wird zu é, o zu a usw. gedehnt). — Die
Dehnungen zerfallen nach den gedehnten Vokalen in 4 Reihen. — A) Die Dehnungen des a-Vokals u. z. a) die Dehnung des e zu é. a) Funktionell bei der Bildung der iterativa durch a: tek — têkati (tékati), let — létati (létati); ß) metathetisch tréti aus terti, mlêti aus melti. — b) Dehnung des o zu a a) funktionell bei der Bildung der verba iterativa durch a: nabod — nabadati (nabá- dati); ß) metathetisch: brati aus borti, klati aus kolti, mrêti aus merti. — B) Dehnung des Vokals b zu i «) funktionell bei der Bildung der verba iterativa durch a : čьt — počítati, svьt — svítati (čítati, svítati); ß) akcentuell im Infinitiv: čbt — čisti. — C) Dehnung des ъ. zu y a) funktionell bei der Bildung der Verba iterativa durch a: bъd — vъzbydati, dъch — dychati (dýchati); ß) akcentuell: mъ — myti; mechanisch in kyj aus kъj. — D) Dehnungen des silbenbil- denden r, l a) funktionell: prehrnúť — pre- híňať, otlk otlkať ;β) akcentuell: tlk — tlcť. Vz Mkl. L. 185.—186. Cf. Ib. 52., 102., 122., 145. — Tvoří se tedy prodloužením samo- hlásky ona verba iterativa, která přibírají příponu a: pékati, počínati, ubíhati, hlídati. Napájeti nevzniklo tedy stupňováním z na- poj-iti, nýbrž prodloužením o v á, neboť (neznáme ani jediného případu, kde by ver- bum iter. z trvacího n. ze skonalého bylo povstalo stupňováním. Vymazal ib. 5. Cf. Vymazalib. 4.—5. K tomu dodáváme z Mkl.: Uiber die Steigerung u. Dehnung der Vo- kale in den slav. Sprachen. Separatabdruck atd. S. 32.: Aus dem Folgenden wird sich ergeben, dass die Vokalsteigerungen und Vokaldebnungen von einander in der That streng gesondert sind: es gibt beispielsweise keinen Fall der Vokaldehnung bei der Bil- dung von Nominalstämmen aus Wurzeln, wie umgekehrt kein Fall der Vokalsteige- rung bei der Bildung der iterativen Verben aus durativen o. perfektiven nachweisbar ist. Vz o dloužení tamtéž obšírný článek na str. 31.—45. Stupňovaný, gesteigert. S. samohláska,
drzosť. Dch. Stupňovati, graduiren, gradiren, steigern.
— co: samohlásky. Vz Stupňování. — co jak. Napomenutí toto záporné Pavel stup- ňuje kladným; Tím větší vina bývá, když člověk soud svůj stupňuje v odsudek. Sš. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Předchozí (743)  Strana:744  Další (745) |